راب مک‌ایر، سفیر بریتانیا در تهران در پستی  توییتری با اشاره به روند همکاری‌های هسته‌ای کشورش با ایران در واکنش به گمانه‌زنی‌ها در مورد تغییر موضع لندن پس از برگزیت، می‌گوید رویکرد بریتانیا نسبت به حفظ برجام تغییری نمی‌کند.

مک‌ایر همکاری متخصصان بریتانیایی در مدرن‌سازی راکتور هسته‌ای اراک را به عنوان مدرکی برای اثبات پایبندی لندن به تعهدات‌اش در برجام مورد استناد قرار می‌دهد. واکنشی در مقابل مقامات تهران که یک هفته مانده به موعد برداشته شدن گام چهارم در مسیر کاهش تعهدات هسته‌ای، همچنان از بی‌تفاوتی اروپا انتقاد می‌کنند.

همزمان با پست توییتری دوشنبه شب سفیر بریتانیا، ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه که در ابوظبی بود در گفتگو با روزنامه انگلیسی زبان نشنال در امارات متحده عربی، از تمایل پاریس برای مذاکره عمیق با تهران سخن گفت. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نیز در چند ماه اخیر تلاش‌های مضاعفی برای ترغیب تهران به موافقت با مذاکرات گسترده‌تر بر سر آینده فعالیت‌های هسته‌ای و موضوعات امنیت منطقه‌ای در مقابل تعلیق تحریم‌ها و بهره‌مندی از یک خط اعتباری برای دریافت خدمات و کالاهای بشردوستانه، انجام داده است.

باتوجه به تحولات منطقه‌ای و تهدیدهای متوجه متحدان عربی آمریکا و اروپا در خلیج فارس پس از انفجار شش نفتکش در دریای عمان و حمله پهپادی و موشکی به تاسیسات نفتی عربستان سعودی، بسط دامنه مذاکره با ایران به ماجراجویی‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی غیر قابل اجتناب به‌نظر می‌رسد.

این همان حلقه گمشده مذاکرات هسته‌ای است که دولت باراک اوباما با هدف دستیابی هرچه سریعتر به یک توافق با جمهوری اسلامی، آن را نادیده گرفت،‌ اما دیری نپایید که همین نگرانی‌های امنیتی فشار کشورهای منطقه بر ایالات‌متحده برای خروج از برجام را افزایش داد.

اکنون با گذشت یک سال و نیم از خارج شدن آمریکا از برجام، ایران و تروئیکای اروپا (بریتانیا، فرانسه، آلمان) به عنوان اعضای باقی مانده در این توافق، در شرایط دشوار پذیرش مسئولیت مرگ برجام قرار گرفته‌اند.

برای دولت روحانی که همه سرمایه سیاسی خود را به منافع اقتصادی پسابرجام گره زده بود، اعتراف به ناکامی آن آسان نیست. به طور همزمان روحانی که سابقه‌ای طولانی در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی دارد، برای به پایان رساندن آبرومندانه مدت باقی‌مانده از ریاست‌جمهوری خود، به منابع مالی نیاز دارد که استراتژی فشار حداکثری آمریکا دسترسی به آن را بسیار سخت کرده است. مقامات کابینه او از وزیر امور خارجه گرفته تا وزیر نفت، بارها به این نکته اشاره کرده‌ و تاکید کرده‌اند که آنچه که ایران می‌خواهد این است که بتواند نفت بفروشد و پول‌اش را به کشور بازگرداند.

تحقق این هدف تنها با همکاری ایالات متحده میسر است که نمی‌خواهد زیر چتر برجام با ایران مذاکره کند. استراتژی کاخ سفید، احتمالا با توجه به سابقه تهران در نوشیدن جام زهر و نرمش قهرمانانه، ادامه فشار حداکثری تا زمانی است که ایران سپر برجام را کنار بگذارد و این بار برای گفتگو‌هایی  فراتر از فعالیت‌های هسته‌ای پای میز مذاکره بنشیند. 

استیون منوچین،‌ وزیر خرانه‌‌داری آمریکا در دیدار روز دوشنبه با بنیامین نتانیاهو،‌ نخست‌وزیر اسرائیل در اورشلیم گفت:«ما یک کارزار فشار حداکثری از تحریم‌ها را به اجرا گذاشته‌ایم. این تحریم‌ها جواب داده‌اند، جواب می‌دهند و جریان پول [به سمت ایران] را قطع کرده‌اند». منوچین که امروز به عربستان سعودی می‌رود، تاکید کرد،‌ ما تحریم‌ها را بیشتر و بیشتر ادامه می‌دهیم.

موضع‌گیری‌های مقامات تهران در چند هفته‌ اخیر حاکی از آن است که از نگاه آنها باب مذاکره بر سر مسائل منطقه‌ای و امنیتی-چنانکه در زمان مذاکرات هسته‌ای بسته بود- و آینده فعالیت‌های هسته‌ای، بسته نیست؛‌ بلکه مساله خارج شدن از سایه برجام است.

گام‌های مدیریت شده سازمان انرژی اتمی ایران در کاهش تعهدات هسته‌ای در شرایطی که اروپا همچنان به تعهدات خود عمل نمی‌کند،‌ نشان می‌دهد که مقامات دولت روحانی نمی‌خواهند، پیامدهای خارج شدن از این توافق در صحنه بین‌المللی و فرو ریختن بت برجام نزد افکار عمومی در داخل کشور را بپذیرند.

شاید مطلوب‌ترین گزینه برای تهران، رها شدن برجام از سوی اروپا باشد. این گزینه از نظر مقامات جمهوری اسلامی به معنی قرار گرفتن در موضع قدرت است که برای توجیه مذاکرات احتمالی آینده به آن نیاز دارد. در مقابل دست کم در شرایط کنونی اروپا گزینه قابل اعتمادی برای جایگزین کردن برجام در اختیار ندارد.

در همین حال آمریکا  در حال هدایت هر دو طرف به در خروجی برجام است. همکاری‌های هسته‌ای بریتانیا با ایران که راب مک‌ایر از آن سخن می‌گوید، با اجرای طرح سناتورهای آمریکایی مبنی بر عدم تمدید معافیت از تحریم‌های هسته‌ای از سوی رئیس‌جمهور، به پایان می‌رسد. اینستکس (کانال ویژه اقدام مالی) و دیگر مشوق‌های مالی برای ایران، مانند خط اعتباری پیشنهادی مکرون نیز با طرح مشترک وزارت امور خارجه و خزانه‌داری آمریکا که روز جمعه منتشر شد، در معرض خطر جدی قرار گرفته است. در این طرح همه بانک‌‌های آمریکایی ملزم می‌شوند، هرگونه نقل و انتقال مالی با ایران در ارتباط با تجات‌های خارجی خود را به ثبت برسانند. این طرح که به منظور محدودتر کردن عملیات پولشویی و تامین مالی تروریسم از سوی جمهوری اسلامی ارایه شده، نگرانی موسسه‌های مالی و بانک‌های اروپایی در مورد تجارت با ایران را بیش از پیش برانگیخته می‌کند.

ادامه فشار حداکثری بر ایران آنگونه که منوچین می‌گوید و از از بین بردن امکان ارایه مشوق‌های مالی از سوی اروپا به ایران آنگونه که در طرح مشترک وزارت خارجه و خزانه‌داری آمریکا آمده، امکان هرگونه ابتکار عمل خارج از مسیر کاخ سفید را منتفی و گزینه ترک برجام را پیش روی تهران و بروکسل می‌گذارد.